Gardur.is

INGJALDSHÓLSKIRKJA

1903

Snemma hefur verið kirkja á Ingjaldshóli. Í kirknaskrá Páls biskups Jónssonar 1211 er Ingjaldshóls getið og í Sturlungu er minnst á prest á Ingjaldshóli að nafni Halldór Oddsson um 1200. Sóknarkirkja var byggð þar árið 1317 og var hún vígð þann 13. október.

Ingjaldshóll var lengi í eigu Sturlunga. En frá 1350, eða allt fram á siðbreytingu var staðurinn í eigu Helgafellsklausturs. Síðan varð hann eign konungs þar sem fulltrúar hans og sýslumenn voru staðsettir.

Fyrsta kirkja á Ingjaldshóli sem eitthvað er vitað um er frá 1696. Hún var stór og sterkleg kirkja byggð úr timbri. Á nýársdag árið 1700 voru 360 kirkjugestir við messu, sem gefur til kynna hversu stór hún var.

Tvær altaristöflur úr þeirri kirkju eru varðveittar í núverandi kirkju. Önnur er með mynd af tveimur englum, sól og mána. Sú altaristafla er sennilega eldri en kirkjan frá 1696. Hin altaristaflan er frá 1709 og sýnir hún guðspjallamennina fjóra. Var hún gjöf frá Nikolai Winge, sem var danskur kaupmaður í Rifi.

Önnur kirkja var byggð á Ingjaldshóli árið 1742 og enn önnur árið 1782. Yfirsmiður hennar var Ólafur Björnsson á Munaðarhóli. Hann hafði lært tréskurð erlendis. Var kirkjan vönduð að gerð og með miklum útskurði. Sumt af honum er varðveitt á þjóðminjasafninu. Bæði prédikunarstóllinn og altarið í núverandi kirkju eru úr þeirri kirkju.

Kirkjuklukkurnar eru tvær. Önnur er frá árinu 1736 og hin frá 1743, var sú gjöf frá Guðmundi Sigurðssyni sýslumanni. Á klukkuna er sálmur grafinn, sem danskur biskup að nafni Borson samdi.

Fleiri hlutir hafa varðveist frá fyrri tíma. Til að mynda skírnarskál sem er frá árinu 1894. Fóturinn er þó mun yngri. Ein ljósakróna er frá 1888 og önnur frá 1914. Auk þess má nefna líkneski af guðspjallmönnunum, sem varðveitt eru á þjóðminjasafninu og áður prýddu prédikunarstól kirkjunnar.

Þórarinn B. Þorláksson einn af helstu brautryðjendum í íslenskri málaralist málaði nýjustu altaristöfluna árið 1903. Fyrirmyndin var altaristaflan í Dómkirkjunni í Reykjavík, sem danski málarinn Wegner málaði. Sýnir hún upprisu Krists.

Núverandi kirkja var byggð 1903 og vígð 11. oktober sama ár. Kirkjan er steinsteypt og samkvæmt athugunum Harðar Ágústssonar, er hún elsta steinsteypta kirkja landsins og líklega sú elsta í heimi. Lárus Skúlason safnaðarfulltrúi var forgöngumaður um að ráðist var í byggingu kirkjunnar. Jón Sveinsson byggingameistari úr Reykjavík teiknaði kirkjuna og Albert Jónsson múr og steinsmiður sá um byggingu hennar. Árið 1914 fór framm viðgerð og breytingar samkvæmt teikningum og fyrirsögn Rögnvaldar Ólafssonar húsameistara ríkisins. Önnuðust það verk, Vigfús Jónsson og Teitur Stefánsson hækkuðu þeir meðal annars turninn og byggðu söngloft.

Á Ingjaldshóli ólst upp Eggert Ólafsson skáld og nátturufræðingur. Listamaðurinn Páll á Húsafelli gerði minnisvarða um hann og konu hans Ingibjörgu Guðmundsdóttur og stendur hann á Ingjaldsóli. Minnisvarðarnir eru höggnir í stein. Milli þeirra má sjá yfir til Skorar á Barðaströnd sem Eggert og eiginkona hans lögðu upp frá, út á Breiðafjörðinn þaðan sem þau áttu ekki afturkvæmt.

Þegar kom fram á 4. áratug tuttugustu aldar fór kirkjan á Ingjaldshóli að eiga undir högg að sækja, því hún þótti of langt fyrir utan þéttbýlið, rétt væri að reisa kirkju niður á Hellissand. Af því varð þó aldrei en árið 1993 hófust framkvæmdir við byggingu safnaðarheimilis til lausnar á aðstöðuleysi safnaðarins og tryggja þar með kirkjuna í sessi á Ingjaldshóli.

Safnaðarheimilið var svo vígt 19. október 1997. Arkitekt hússins var Magnús H.Ólafsson. Byggingameistarar voru Ómar og Smári J. Lúðvíkssynir. Smári sem var formaður sóknarnefndar var einnig byggingastjóri.

Í safnaðarheimilinu eru tveir fornir legsteinar sem fluttir voru úr kirkjugarðinum þar sem kirkjur stóðu áður fyrr. Annan þeirra lét Eggert Ólafsson gera yfir gröf Guðmundar Sigurðssonar sýslumanns tengdaföður síns árið 1753. Hinn er frá árinu 1694 og var yfir gröf Magnúsar Jónssonar lögmanns.

Í safnaðarheimilinu er einnig málverk af Kristófer Kólumbusi, sem listmálarinn Áki Grönz málaði. En samkvæmt munnmæla sögum frá síðari hluta 15. aldar, fór Kólumbus til Íslands til að rannsaka leið norrænna sæfara til norður Ameríku. Sagt er að hann hafi komið að Ingjaldshóli árið 1477 og haft þar verursetu.

Saga kirkjugarðsins.

Á Ingjaldshóli er að líkindum einn af elstu kirkjugörðum á Íslandi eða allt frá því á 13. öld eða fyrr, margir telja þar eitt fegursta kirkju og grafar stæði landsins. Kirkjan stóð öld eftir öld í garðinum eða fram að 1903. að núverandi kirkja var byggð á hólnum fyrir norðan kirkjugarðinn.

Í vísitasíum liðins tíma kemur fram að torfveggir í kringum kirkjugarðinn séu illa farinir og engan veginn gripheldir og úr því þurfi að bæta. Á árunum 1930-1936 er ráðist í það stórvirki að steypa vegg umhverfis kirkjugarðinn. Safnað var gjafa fé og gjafadagsverkum. Konur í Kvenfélagi Hellissands voru duglegar að leggja þessu góða málefni lið og gáfu flest dagsverkin, sem þær létu svo karlana sína vinna. Ef þær voru spurðar hvaða aðferð þær hefðu beitt, þá var svarið: við höfðum okkar aðferðir og þær hrifu. Steypti garðurinn var ca. 250m langur vel þykkur og á köflum töluvert hár. Búið er að stækka garðin síðan. Í kirkjugarðinum má skoða sögu fyrri tíma, upphlaðin leiði sum í röðum sem vitna um plágur sem gengu yfir, í garðinum má sjá um 300 upphlaðin leiði sem eru ómerkt og núlifandi fólki gleymd. Um miðbik síðustu aldar var steypt umgjörð um fjölda leiða en í dag heyrir það sögunni til. Það var lán að sóknarnefndir ljáðu aldrei máls á því að slétta út garðinn sem víða hefur þó verið gert, þar með varð bjargað sögulegum minjum. Kirkjugarðurinn er nú friðlýstur.

Sumarið 2001. var vígður minningareitur í kirkjugarðinum um þá sem ekki hafa fengið leg í vígri mold, ( þeirra sem ekki hafa fundist, annað hvort í sjó eða á landi ). Reiturinn er gerður úr sæbörðu grjóti. Lionskl.Nesþinga hafði forgöngu og framkvæmd þessa verks.

Á árinu 2007. var hafist handa við að teikna upp leiði og gera legstaða skrá, lauk því verki á árinu 2008. þetta verk annaðist Smári Jónas Lúðvíksson.