|
Verkalýðsfrömuður og
kvæðakona:
Þuríður Friðriksdóttir
Þuríður Friðriksdóttir var fædd að Þorgrímsstöðum á Vatnsnesi
(Kirkjuhvammshreppi, V?Hún.) þann 27. apríl 1887, dóttir Friðriks Gunnarssonar,
bónda þar, á Bergsstöðum og víðar, og konu hans Sigurlaugar Gunnlaugsdóttur frá
Hrútatungu og Óspaksstöðum í Hrútafirði. Þuríður fluttist árið 1914 til
Reykjavíkur í atvinnuleit, um það leyti sem vélvæðing og stórbrotnir
atvinnuhættir voru að ryðja sér hér til rúms með allnokkurri auðsöfnun, en
vaxandi verkalýðsstétt að komast til meiri sjálfsvitundar og eflingar samtaka
sinna. Vildi Þuríður skipa sér í sveit þeirra sem börðust fyrir rétti verkafólks
og bágstaddra.
 Var hún ásamt manni sínum félagi í fyrsta jafnaðarmannafélaginu í
Reykjavík, starfaði um skeið í Verkakvennafélaginu Framsókn, en gerðist svo
frumkvöðull að stofnun Þvottakvennafélagsins Freyju í Reykjavík 1932 og var
formaður þess til æviloka. Var hún fulltrúi þess á Alþýðusambandsþingum, í
Fulltrúaráði verkalýðsins og hvers konar samtökum sem félagið tók þátt í. "Hún
var ekki einungis formaður félagsins í venjulegum skilningi, heldur má segja, að
það félag væri í rauninni eitt af börnum hennar. Með svo heitu þeli vakti hún
yfir velferð þess og félagskvennanna" (SvJ). Hún átti lengi sæti í
Mæðrastyrksnefnd og starfaði mörg ár í Kvenréttindafélaginu. Þá helgaði hún sig
ennfremur félagsskapnum "Vorboðanum", sem rak stórt vistheimili á sumrin fyrir
fátæk börn, og nutu sín þar dugnaður hennar, hugkvæmni og gott hjartalag. Hún
var einnig virkur félagsmaður í Alþýðuflokknum um mörg ár og síðar í
Sameiningarflokki alþýðu ? Sósíalistaflokknum, var stofnfélagi hans og starfaði
í kvennasamtökum hans. Sat hún um hríð í miðstjórn flokksins. Hún var einnig
áhugasamur félagi í Húnvetningafélaginu. Ásamt þremur systkinum sínum og fleira
fólki stofnaði hún kvæðamannafélagið Iðunni árið 1929 (stofnfélagar voru 33).
Var hún þar virk á fundum og kvað kvenna bezt. Sjálf var hún snjall hagyrðingur,
og nú er hægt að hlusta á hana fara með ýmsar stemmur á veraldarvefnum (sjá
neðar). Eitthvað mun prentað af ljóðum hennar, t.d. stökur í blaðinu 19. júní
árið 1955. "Vísur hennar voru hagar að formi og oftast gneistar úr afli heitra
og stundum nokkuð sárra tilfinninga" (SvJ). Þessi hringhenda er ein þeirra:
Gróa vallargrösin smá,
glitra um hjalla og bala.
Enn mig kallar einhver þrá
upp til fjalla og dala.
Bróðir hennar Björn var kunnur hagyrðingur og kvæðamaður, og munu skörp greind
og lífsfjör hafa einkennt þau systkini öll frá Bergsstöðum, en Þuríður var yngst
þeirra. Eitt síðasta verk hennar í þágu Iðunnar var að stjórna afmælishófi
 félagsins, sem hún gerði með minnisstæðum glæsibrag. Þuríður var hreinskilin
kona, skapheit, einbeitt, baráttuglöð og vel máli farin. Hún fekk þann
vitnisburð úr röðum fólks í andstæðri stjórnmálahreyfingu, að hjartaþel hennar,
hugarstyrkur og skörungsskapur fyrnist seint. "Þuríður var fríð kona sýnum, bæði
um andlitsfall og limalag og gædd mjög ríkum kvenlegum þokka. Þegar hún hreifst
af einhverju, brunnu augu hennar og eins og lýsti af henni allri" (SvJ). Þessi
aðsópsmikla, hjartagóða baráttukona andaðist þann 13. des. 1954. ? Maður hennar
(23. marz 1918) var Þorlákur G. Ottesen, f. 18. júlí 1894, verkstjóri við
Reykjavíkurhöfn. Börn þeirra voru Hulda bankaritari, Ása félagsmálafulltrúi hjá
Rvíkurborg, Sigurlaug starfsmaður Tryggingastofnun ríkisins, Friðrik
bifreiðarstjóri og ökukennari á Höfn í Hornafirði, Kristín forstöðukona fyrir
Mæðraheimili Reykjavíkurborgar og Sigríður iðnverkakona.
Jón Valur Jensson tók saman.
Heimildir:
1. Íslenzkar æviskrár, VI, 517 (þar er þó rangt farið með fæðingarmánuð hennar)
2. Svava Jónsdóttir (SvJ): 'Þuríður Friðriksdóttir', æviágrip í Æviminningabók
Menningar- og minningasjóðs kvenna, I (1955), 157?9.
3. http://www.rimur.is/?i=2 og
fleiri vefsíður kvæðamannafélagsins Iðunnar.
4. Á vefslóðinni
http://www.tonlist.is/ViewAlbum.aspx?AlbumID=5399 eru mörg sýnishorn
af stemmum sem Þuríður kveður.
5. Á vefslóðinni
http://gegnir.is eru fleiri vísanir á kvæðasöng hennar o.fl.
6. Laufey Vilhjálmsdóttir mun hafa skrifað eftirmæli um Þuríði í tímaritið 19.
júní árið 1955, ennfremur má benda á afmælisgrein um hana í Alþýðublaðinu 27.
apríl 1937 og minningargrein í Þjóðviljanum 18. des. 1954.
7. Bára Grímsdóttir tónskáld (ýmsar viðbótaruppl., m.a. vísur eftir Þuríði).
|
)
)
[ 